کتاب|

عمومی|

تاریخ |

تاریخ ایران|

معاصر

پرواز در ظلمت
پرواز در ظلمت

2بهخوان
نویسنده: حمید شوکت
سال انتشار:1400
جلد:گالینگور
قطع:وزيري
صفحات:488
شابک:9789648897654
قیمت:
400,000 تومان
درباره‌ی کتاب پرواز در ظلمتانتشارات اختران منتشر کرد:سرنوشت بختیار را در انقلاب ایران، با سرانجام کرنسکی، رئیس دولت موقت در انقلاب فوریه 1917 روسیه مقایسه کرده‌اند. این مقایسه به رغم تفاوت‌های آشکار میان آن دو چندان بی‌اساس نیست. کرنسکی در پی انقلاب بلشویکی اکتبر 1917 به فرانسه گریخت، کتاب و خاطرات نوشت، بار دیگر بختش را آزمود و با برپایی تشکیلاتی سیاسی، سودای "آزادی روسیه" را در خاطر پرورد تا سرانجام از مسند صدارت بر کرسی استادی دانشگاه تکیه زد. بختیار نیز چون کرنسکی، فلسفه و حقوق خواند، به سیاست روی آورد و در رویای برقراری نظام مشروطه سلطنتی، با آنچه برایش کابوس انقلاب بود روبه‌رو شد. به فرانسه گریخت، دست به تشکیل "نهضت مقاومت ملی" زد، خاطراتش را منتشر کرد و سرانجام در واپسین سال‌های عمر، سرگشته و دل‌شکسته، بر آن شد که از سیاست دست بشوید و در دانشگاه به تدریس بپردازد.
پیشنهادهای دیگر از همین دسته‌بندیمشاهده همه
دیدگاه کاربران
2 سال پیش
2بهخوان
به نام او 🔹️بعد از مدتها با خودم گفتم که بالاخره به تازه‌های بازار هم اقبال نشان بدهم و یکی از آنها را بخوانم البته موضوع این کتاب و تقارنی که زمان انتشارش با دهه فجر داشت، در این تصمیم بی‌تاثیر نبود. و این شد که #پرواز_در_ظلمت نوشته حمید شوکت از نشر اختران را خریدم و خواندم. ‌ 🔸️از اول هم توقع نداشتم با تصویری سیاه از شاپور بختیار روبرو شوم بالاخره نشر اختران است و سابقه‌اش مشخص است ولی حداقل توقع داشتم مولف اثر که نامش با مستندنگاریها و پژوهش‌هایی از تاریخ معاصر بر سر زبان‌ها افتاده کمی منصفانه و بی‌طرفانه به روایتِ مستند تاریخ بپردازد ولی متاسفانه نه از بی‌طرفی خبری بود و نه از لحنی که مناسب آثار علمی تاریخی‌ست، کتاب داستان‌واره‌ای‌ست از زندگی آخرین نخست وزیر رژیم پهلوی به قلم کسی که او را دوست می‌دارد و محترم می‌شناسد و در جای جای کتاب با لحنی ادبی و جانبدارانه از او و مصائبی که بر او گذشته می‌گوید. 🔸️کتاب در اصل چهارصد و بیست و هشت صفحه است. بیست صفحه ابتدایی به قتل بختیار می‌پردازد. مولف با لحنی سوزناک مسئول قتل را به صورت قطعی جمهوری اسلامی می‌داند و اصلا این فرضیه را مطرح نمی‌کند که عده‌ای بر این عقیده‌اند که برخی مخالفان جمهوری اسلامی این قتل را آن‌هم در سالهای خاموشی و عسرت بختیار برای منزوی کردن و محکوم کردن ایرانی که می‌خواست در دولت هاشمی روابطش را با دنیا بهبود ببخشد، تدارک دیده‌اند. جمهوری اسلامی البته در دهه شصت اقدام به این عمل کرده بود که عملیات شکست خورده بود ولی ماجرای ترور بختیار در سال هفتاد داستان دیگری دارد. چهارصد صفحه بعدی به شرح سالهای ابتدایی زندگی و پس از آن تحصیلات و فعالیتهای سیاسی‌ بختیار در فرانسه و سپس بازگشتش به ایران و فعالیتهای سیاسی‌اش تا نخست‌وزیری و در آخر دوره پرالتهاب نخست‌وزیری‌اش اختصاص دارد. جدای از اطلاعات انبوه و کمتر مفیدی که مولف در مورد جبهه ملی به مخاطب می‌دهد و نشان می‌دهد بختیار چندان هم در امور، شخصیتی تاثیرگذار نبوده است، باز هم لحن مولف در تایید مواضع و فعالیتهای بختیار است. فی‌المثل در ماجرای اخراج بختیار از جبهه ملی حق را به او می‌دهد و دیگرانی که با انقلاب همراهی کرده‌اند را فریب‌خورده نشان می‌دهد مثلا این چند خط را ملاحظه کنید: "سرانجام آنجا که هستی میهنش را دستخوش خطر می‌دید، بسان رهبری بی‌باک پا به میدان نهاد و با شجاعتی که از اعتماد به نفس و تبار ایلیاتی‌اش برمی‌خاست، چون "مرغ توفان" به پیشباز نبردی بی‌سرانجام شتافت، مرغ توفانی که در ظلمت پرواز می‌کرد." درکل مولف نسبت به مذهب و نگاه مذهبی به سیاست نگاه خوبی ندارد و از هیچ فرصتی در جهت طعنه زدن به افراد مذهبی ملیون نظیر بازرگان، سحابی، طالقانی، زنجانی فروگذارد نمی‌کند در کل او شکست جبهه ملی را در وقایع پیش از انقلاب به بخش مذهبی ملیون نسبت می‌دهد. گفتیم چهارصد و بیست صفحه از کتاب به زندگی پیش از انقلاب بختیار اختصاص دارد در نتیجه تنها هشت صفحه به دوازده سال پایانی عمر بختیار که اتفاقا مهمترین بخش زندگی او نیز هست می‌پردازد، بختیار در این بازه مهمترین مخالف جمهوری اسلامی است و فعالیتهای زیادی از جمله نقش مهم در کودتای نوژه، همگامی با صدام در سالهای جنگ و ارتباط نزدیک با رژیم بعثی و سعودی و گرفتن کمکهای مالی از آنها داشته است. مولف تنها مختصرا به بعضی از این موارد اشاره می‌کند و به راحتی از کنار آن‌ها می‌گذرد گویا او به بختیارِ در غربت حق می‌دهد که دست به چنین کارهایی بزند. 🔹️و اما نکته آخر این است که کتاب به یک ویرایش اساسی نیاز دارد، شوکت اینگونه که از این کتاب برمی‌آید تسلط درخور و قابل قبولی بر زبان فارسی ندارد در بسیاری از جاها کلام پیچیده و نامفهوم است. در کل این کتاب منبع خوبی برای شناخت بختیار نیست اگر به منابع دیگر دسترسی دارید آنها را در اولویت قرار دهید.
2 سال پیش
«پرواز در ظلمت» نخستین بار در پاییز ۹۳ در خارج از ایران انتشار یافت. شوکت متولد ۱۳۲۷ نویسنده و تاریخ‌نگار است. او در سال ۱۳۲۷ در تهران متولد شد. در سال ۱۳۴۶ به آمریکا رفت. در آمریکا در مبارزات علیه جنگ ویتنام شرکت کرد و با پیوستن به جریان چپ، عضو سازمان دانشجویان ایرانی در آمریکا و کنفدراسیون جهانی شد. در نزدیکی انقلاب سال ۱۳۵۷ در تأسیس جبهه‌ي دمکراتیک ملی مشارکت کرد و مدتی از اعضای هیأت تحریریه «آزادی»، ارگان آن جبهه بود. حمید شوکت در این کتاب علاوه بر بررسی کتاب‌های مختلف، از رساله‌ی دکترای شاپور بختیار با عنوان «دین و دولت در عصر باستان»، نیز بهره برده که در فصل سوم به آن پرداخته است. هم‌چنین کوشیده به برخی مدارک تحصیلی بختیار در دبیرستان‌های هانری چهارم و لویی‌لوگران دست یابد. او به آرشیو وزارت خارجه‌ی فرانسه هم سر زده تا رد پایی از بختیار در آن‌جا به عنوان فردی خارجی که در جنگ دوم جهانی در ارتش آن کشور خدمت می‌کرده پیدا کند. در میان اسناد وزارت خارجه‌‌ي فرانسه پرونده‌های دانشجویان ایرانی مقیم آن کشور را هم کاویده هرچند چیز زیادی در این بخش نیافته. نویسنده از گفت‌وگوی منتشرنشده‌ی کیوان دادجو با بختیار در سال ۱۹۸۶ نیز استفاده کرده است. این گفت‌وگو درباره‌ی تحولاتی است که به انقلاب ایران انجامید. شوکت خود با فرانس دختر شاپور بختیار، شهین‌تاج بختیار همسر دوم او و چند تن از وزرای سابق، منشی بختیار در دوره‌ی زمامداری و برخی دوستان و نزدیکانش گفت‌وگو کرده است. یکی از مهم‌ترین منابعی که او در نگارش این کتاب از آن بهره برده، خاطرات منتشرنشده‌ي بختیار در دوران نخست‌وزیری است که حاصل دو سال گفت‌وگوی او با محمد مشیری یزدی معاون بختیار در دوره‌ی نخست‌وزیری‌اش است. بختیار و جنگ ایران و عراق شوکت در بخش آخر کتاب با عنوان «بختیار در غربت» می‌نویسد که هرچند بختیار همواره مخالفت خود را با تجاوز نظامی عراق به ایران اعلام کرد، اما هیچ‌گاه نتوانست با ارائه‌ی دلایلی شفاف و استوار خود را از زیر بار اتهامی که او را موافق یا مشوق عرق در حمله به ایران می‌دانست رها سازد. شوکت در اثبات این سخن به حرف‌های خود بختیار با هفته‌نامه‌ی ایران‌تریبون استدلال می‌کند که گفته بود: «من معتقدم که عراق نمی‌بایست به ایران حمله کند... باز هم می‌گویم. من بین صدام و خمینی، صدام را انتخاب می‌کنم. اما در برابر ایران و عراق اصلا وارد بحث نمی‌شوم. طبعا ایران وطن من است و من ایران را برتر از هرجا می‌دانم ولی در جنگ بین صدام و خمینی گناه از آقای خمینی است. زیرا اوست که پیوسته خواست آن انقلاب دروغینش را صادر کند. او خواسته است که جنگ شیعه و سنی راه بیندازد... با عراق پیش از این جنگ صد درصد موافق بودم و معتقدم که آقای خمینی عنصری است مخرب برای تمام منطقه. حالا هم بر این اعتقاد هستم. اکنون نیز تنها غرب است که هنوز از آقای خمینی حمایت می‌کند. وگرنه کشورهای منطقه با ماندن وی هیچ موافقتی ندارند... هیچ ایرانی نمی‌تواند با حمله‌ی عراق به ایران توافق داشته باشد... من تا جایی که اطلاع دارم، اگر یک رژیم قابل قبول غیر از خمینی در ایران روی کار بیاید، عراق به سرعت خاک ایران را ترک خواهد کرد. این نظر من درباره‌ی عراق است. کشوری چون عراق هرگز نمی‌تواند خیال داشتن ایران را داشته باشد. اما اگر آقای خمینی در ایران بماند، این خطر برای عراق هست که خود سرنگون شود و در نتیجه کشورهای عربستان سعودی و مصر و... دچار تزلزل شوند. پس همگی آن‌ها ناچارند علاج واقعه را پیش از وقوع بکنند.» ص ۴۲۱ (۹ هفته‌نامه‌ی ایران تریبون) نکته‌ی جالب دیگر درباره‌ي جنگ ایران و عراق و نقش بختیار که شوکت بدان دست یافته، مطلبی است که در گفت‌وگو با شهین‌تاج بختیار همسر دوم بختیار فاش می‌شود. شهین‌تاج در گفت‌وگویی تلفنی با شوکت در ۲۴ آذر ۹۲ گفته است: «اندکی پیش از حمله‌ی عراق به ایران، سفیر آن کشور در فرانسه به بختیار تلفن کرد و او را از ماجرا باخبر ساخت. گمان می‌کرد این خبر باعث خوش‌حالی او خواهد شد. حال آن‌که جز این بود. او بلافاصله با یک هواپیمای کرایه‌ای کوچک که خلبانی ایرانی آن را هدایت می‌کرد به عراق رفت تا صدام حسین را از این تصمیم منصرف سازد. همسرم به صدام گفته بود: مردم ایران میهن‌پرست هستند و اگر چنین شود پشت خمینی می‌ایستند. اما صدام نپذیرفت و از آن پس میانه‌ی آن‌ها برهم خورد. او وقتی از بغداد برگشت، چند روزی به شدت ناراحت بود.» ص ۴۲۲
کتاب های دیگر حمید شوکتمشاهده همه